Król Jan Sobieski i Karol V Lotaryński szykują się do odsieczy Wiednia 12 września 1683

Zdjęcie ze zbiorów Österreichische Nationalbibliothek

Obok popularnego tematu spotkania cesarza Leopolda I z Janem III Sobieskim w Schwechat, w sztuce austriackiej XIX stulecia pojawiały się także obrazy i grafiki ukazujące narady Karola V Lotaryńskiego z polskim królem oraz ich spotkania w Tulln i na Kahlenbergu. Przedstawienia te odgrywały ważną rolę w budowaniu pamięci o wydarzeniach z 1683 roku, podkreślały znaczenie dowódcy wojsk cesarskich w całej kampanii, jego udział w tworzeniu planu bitwy z armią Kara Mustafy i dobrą współpracę z Sobieskim (obawiano się przecież, czy tym dowódcom, dawnym rywalom o tron Rzeczypospolitej, uda się porozumieć).

Barwna litografia zamieszczona w tece z „obrazami z historii dla szkoły i domu” (Bilder aus der Geschichte für Schule und Haus nach Angaben des K.K. Landesschulinspektors M.A. Becker, unter artistischer Leitung des K.K. Prof. Peter I.N. Geiger ausgeführt und herausgegeben von Anton Hartinger u. Sohn) ukazuje scenę na wzgórzu (w opisie wyraźnie podkreślono, że chodzi o Leopoldsberg), przed zniszczonym zamkiem. Na jednej z jego wież płonie ogień, który dla obrońców Wiednia ma być znakiem nadejścia odsieczy. W samym centrum kompozycji stoją Sobieski i Karol Lotaryński, wymieniają ostatnie zdania i ściskają sobie dłonie na pożegnanie i przypieczętowanie ustaleń. Obok głównych postaci został przedstawiony hetman Jabłonowski, ponad królem, na koniu, w zbroi ozdobionej krzyżem, Jakub Sobieski. Tuż za Karolem Lotaryńskim stoją elektorzy: saski i bawarski, Jan Jerzy III i Maksymilian Emanuel oraz margrabia Ludwik Badeński, który wskazując ręką na spowite dymem miasto, ponagla do ataku. Cesarscy dowódcy oraz elektorzy odziani w białe, eleganckie mundury wyróżniają się w całej kompozycji. Artysta kolorem wskazuje, kto jest głównym bohaterem. Potwierdza to opis sceny, który Karola określa mianem „duchowego przywódcy całego przedsięwzięcia”.

Z innych postaci ukazanych na obrazku należy wymienić jeszcze Stanisława Potockiego, jednego z dowódców armii koronnej, który zginął w bitwie i został upamiętniony epitafium w kościele franciszkanów oraz Eugeniusza Sabaudzkiego, który dopiero co zaciągnął się do cesarskiej armii i pod dowództwem Karola Lotaryńskiego pod Wiedniem, a później na Węgrzech, będzie zdobywał szlify w walkach z Imperium Osmańskim. Na omawianej litografii Eugeniusz stoi jeszcze na drugim planie, ale jego sława, jego zwycięstwa przyćmią wkrótce osiągnięcia Lotaryńczyka i to on stanie się austriackim miejscem pamięci, głównym bohaterem zmagań z Portą.

Oprac. Anna Ziemlewska